ISO 898-2

Karbon çeliği ve alaşımlı çelikten imal edilen bağlantı elemanlarının mekanik özellikleri. Bölüm 2: Belirtilen mukavemet sınıflarındaki normal ve ince diş Somunlar

ISO 898 Standardının 2. bölümü, 10°C ilâ 35°C ortam sıcaklığında teste tutulan karbon çeliği ve alaşımlı çelikten imal edilmiş olan somunların mekanik ve fiziksel özelliklerini tanımlar. ISO 898-2 standardı ile tanımlanan Somunlar, yukarıdaki ortam sıcaklığı aralığında değerlendirilir. Daha yüksek veya daha düşük ortam sıcaklıklarında; bu standartla belirtilen mekanik ve fiziksel özellikleri sağlamayabilirler.

Bu standart aşağıdaki özelliklerdeki somunlara uygulanır:

Karbon çeliği veya alaşımlı çelikten mamül,
M5 ≤ D ≤ M39 normal dişli, M8×1 ≤ D ≤ M39×3 ince dişli,
ISO 68-1’e göre üçgen ISO metrik dişli,
ISO 261 ile ISO 262’ye uygun çap/diş kombinasyonlu,
Belirlenen mukavemet sınıflarında, deney yükü,
İnce, normal ve kalın somun tipleri,
Minimum yüksekliği m ≥ 0,45D
ISO 898-1’de mukavemet sınıfı tanımlanmış cıvata, vida ve saplamalarla eşleşebilen.

Tablo 1: Anma Çapı, Somun Tipi ve Mukavemet Sınıfı


Mukavemet Sınıfı	Anma Çapı, D
	Normal Somun (tip 1)	Kalın Somun (tip 2)	İnce Somun (tip 0)
04			M5 ≤ D ≤ M39 M8×1 ≤ D ≤ M39×3
05			M5 ≤ D ≤ M39 M8×1 ≤ D ≤ M39×3
5	M5 ≤ D ≤ M39 M8×1 ≤ D ≤ M39×3
6	M5 ≤ D ≤ M39 M8×1 ≤ D ≤ M39×3
8	M5 ≤ D ≤ M39 M8×1 ≤ D ≤ M39×3	M5 < D ≤ M39 M8×1 ≤ D ≤ M39×3
9		M5 ≤ D ≤ M39
10	M5 ≤ D ≤ M39 M8×1 ≤ D ≤ M16×1,5	M5 ≤ D ≤ M39 M8×1 ≤ D ≤ M39×3
12	M5 ≤ D ≤ M16	M5 ≤ D ≤ M39 M8×1 ≤ D ≤ M16×1,5

Tablo 2: Normal (tip 1) ve Kalın (tip 2) Somunların Cıvata Mukavemet Sınıfları ile Kombinasyonu


Somun Mukavemet Sınıfı	Eşleştiği Maksimum Cıvata, Vida veya Saplama Mukavemet Sınıfı
5	5.8
6	6.8
8	8.8
9	9.8
10	10.9
12	12.9

Tablo 3: Değişik Mukavemet Sınıfındaki Somunların Malzemeleri ve Isıl İşlemleri


Diş	Mukavemet Sınıfı		Malzeme ve Somun Isıl İşlemi	Kimyasal Bileşim Sınırları (Pota Analizi) %
				C	Mn	P	S
				max.	min.	max.	max.
Kalın	04		Karbon Çeliği	0,58	0,25	0,060	0,150
	05		Su verilmiş ve temperlenmiş karbon çeliği	0,58	0,30	0,048	0,058
	5		Karbon Çeliği	0,58	-	0,060	0,150
	6		Karbon Çeliği	0,58	-	0,060	0,150
	8	Kalın Somun (tip 2)	Karbon Çeliği	0,58	0,25	0,060	0,150
	8	Normal Somun (tip 1) D ≤ M16	Karbon Çeliği	0,58	0,25	0,060	0,150
	8	Normal Somun (tip 1) D > M16	Su verilmiş ve temperlenmiş karbon çeliği	0,58	0,30	0,048	0,058
	9		Karbon Çeliği	0,58	0,25	0,060	0,150
	10		Su verilmiş ve temperlenmiş karbon çeliği	0,58	0,30	0,048	0,058
	12		Su verilmiş ve temperlenmiş karbon çeliği	0,58	0,45	0,048	0,058
İnce	04		Karbon Çeliği	0,58	0,25	0,060	0,150
	05		Su verilmiş ve temperlenmiş karbon çeliği	0,58	0,30	0,048	0,058
	5		Karbon Çeliği	0,58	-	0,060	0,150
	6	D ≤ M16	Karbon Çeliği	0,58	-	0,060	0,150
	6	D > M16	Su verilmiş ve temperlenmiş karbon çeliği	0,58	0,30	0,048	0,058
	8	Kalın Somun (tip 2)	Karbon Çeliği	0,58	0,25	0,060	0,150
	8	Normal Somun (tip 1)	Su verilmiş ve temperlenmiş karbon çeliği	0,58	0,30	0,048	0,150
	10		Su verilmiş ve temperlenmiş karbon çeliği	0,58	0,30	0,048	0,058
	12		Su verilmiş ve temperlenmiş karbon çeliği	0,58	0,45	0,048	0,150

Tablo 4: Normal Diş Somunlarda Emniyet Yükü Değerleri

Emniyet Yükü (Proof Load) Nedir? Malzemenin kalıcı şekil değişikliğine maruz kalmaması için taşıyabileceği deney yükü gerilmesidir. Bağlantı elemanlarının çoğunda dayanım sınıfı emniyet yükü; bağlantı elemanı malzemesinin minimum akma mukavemetinin yaklaşık %90-93’ü olarak alınır (N/mm2).


Çap	Diş	Emniyet Yükü, N
		Mukavemet Sınıfı
		04	05	5	6	8	9	10	12
M5	0,8	5400	7100	8250	9500	12140	13000	14800	16300
M6	1	7640	10000	11700	13500	17200	18400	20900	23100
M7	1	11000	14500	16800	19400	24700	26400	30100	33200
M8	1,25	13900	18300	21600	24900	31800	34400	38100	42500
M10	1,5	22000	29000	34200	39400	50500	54500	60300	67300
M12	1,75	32000	42200	51400	59000	74200	80100	88500	100300
M14	2	43700	57500	70200	80500	101200	109300	120800	136900
M16	2	59700	78500	95800	109900	138200	149200	164900	186800
M18	2,5	73000	96000	121000	138200	176600	176600	203500	230400
M20	2,5	93100	122500	154400	176400	225400	225400	259700	294000
M22	2,5	115100	151500	190900	218200	278800	278800	321200	363600
M24	3	134100	176500	222400	254200	324800	324800	374200	423600
M27	3	174400	229500	289200	330500	422300	422300	486500	550800
M30	3,5	213200	280500	353400	403900	516100	516100	594700	673200
M33	3,5	263700	347000	437200	499700	638500	638500	735600	832800
M36	4	310500	408500	514700	588200	751600	751600	866000	980400
M39	4	370900	488000	614900	702700	897900	897900	1035000	1171000

Tablo 5: İnce Diş Somunlarda Emniyet Yükü Değerleri


Çap x Diş	Emniyet Yükü, N
	Mukavemet Sınıfı
	04	05	5	6	8	10	12
M8x1	14900	19600	27000	30200	37400	43100	47000
M10x1,25	23300	30600	44200	47100	58400	67300	73400
M10x1	24500	32200	44500	49700	61600	71000	77400
M12x1,5	33500	44000	60800	68700	84100	97800	105700
M12x1,25	35000	46000	63500	71800	88000	102200	110500
M14x1,5	47500	62500	86300	97500	119400	138800	150000
M16x1,5	63500	83500	115200	130300	159500	185400	200400
M18x2	77500	102000	146900	177500	210100	220300	-
M18x1,5	81700	107500	154800	187000	221500	232200	-
M20x2	98000	129000	185800	224500	265700	278600	-
M20x1,5	103400	136000	195800	236600	280200	293800	-
M22x2	120800	159000	229000	276700	327500	343400	-
M22x1,5	126500	166500	239800	289700	343000	359600	-
M24x2	145900	192000	276500	334100	395500	414700	-
M27x2	188500	248000	351100	431500	510900	535700	-
M30x2	236000	310500	447100	540300	639600	670700	-
M33x2	289200	380500	547900	662100	783800	821900	-
M36x3	328700	432500	622800	804400	942800	934200	-
M39x3	391400	515000	741600	957900	1123000	1112000	-

Tablo 6: Normal Diş Somunlarda Sertlik Değerleri


Çap Aralıkları	Mukavemet Sınıfı
	04		05		5		6		8		9		10		12
	Vickers Sertliği, HV
	min.	max.	min.	max.	min.	max.	min.	max.	min.	max.	min.	max.	min.	max.	min.	max.
M5 ≤ D ≤ M16	188	302	272	353	130	302	150	302	200	302	188	302	272	353	295	353
M16 < D ≤ M39					146		170		233	353					272
	Brinell Sertliği, HB
M5 ≤ D ≤ M16	179	287	259	336	124	287	143	287	190	287	179	287	259	336	280	336
M16 < D ≤ M39					139		162		221	336					259
	Rockwell Sertliği, HRC
M5 ≤ D ≤ M16	-	30	26	36	-	30	-	30	-	30	-	30	26	36	29	36
M16 < D ≤ M39									-	36					26

Tablo 7: İnce Diş Somunlarda Sertlik Değerleri


Çap ve Diş	Mukavemet Sınıfı
	04		05		5		6		8		10		12
	Vickers Sertliği, HV
	min.	max.	min.	max.	min.	max.	min.	max.	min.	max.	min.	max.	min.	max.
M8×1 ≤ D ≤ M16×1,5	188	302	272	353	175	302	188	302	250	353	295	353	295	353
M16×1,5 < D ≤ M39×3					190		233		295	353	260		-	-
	Brinell Sertliği, HB
M8×1 ≤ D ≤ M16×1,5	179	287	259	336	166	287	179	287	238	336	280	336	280	336
M16×1,5 < D ≤ M39×3					181		221		280	336	247		-	-
	Rockwell Sertliği, HRC
M8×1 ≤ D ≤ M16×1,5	-	30	26	36	-	30	-	30	22,2	36	29	36	29	36
M16×1,5 < D ≤ M39×3									29,2	36	24		-	-

Tablo 8: Altıköşe Somunlarda Minimum Yükseklik


Çap	Anahtar Ağzı (s)	Altıköşe Somunların Min. Yükseklikleri (m)
		Normal Somun		Kalın Somun
	mm	mm	m/D	mm	m/D
M5	8	4,40	0,88	4,80	0,96
M6	10	4,90	0,82	5,40	0,90
M7	11	6,14	0,88	6,84	0,98
M8	13	6,44	0,81	7,14	0,90
M10	16	8,04	0,80	8,94	0,89
M12	18	10,37	0,86	11,57	0,96
M14	21	12,10	0,86	13,40	0,96
M16	24	14,10	0,88	15,70	0,98
M18	27	15,10	0,84	16,90	0,94
M20	30	16,90	0,85	19,00	0,95
M22	34	18,10	0,82	20,50	0,93
M24	36	20,20	0,84	22,60	0,94
M27	41	22,50	0,83	25,40	0,94
M30	46	24,30	0,81	27,30	0,91
M33	50	27,40	0,83	30,90	0,94
M36	55	29,40	0,82	33,10	0,92
M39	60	31,80	0,82	35,90	0,92

ISO 898 teknik bilgiler